Kinh Devadaha (Devadahasuttaṃ)

Pāḷi - Việt HT. Thích Minh Châu

Tóm tắt

Nigaṇṭha (Ni-kiền-tử) có chủ trương như sau: “Tất cả cảm giác hiện tại như khổ, lạc, không khổ không lạc, đều do nhân các nghiệp quá khứ. Nếu đoạn diệt các nghiệp ấy thì không có sự diễn tiến đến tương lai. Do không diễn tiến đến tương lai, nghiệp được đoạn diệt. Do nghiệp đoạn diệt, khổ được đoạn diệt. Do khổ đoạn diệt, cảm thọ đoạn diệt. Do cảm thọ diệt, tất cả khổ sẽ được đoạn tận”.

Đức Phật phân tích những sai lầm của chủ thuyết ấy và trình bày quan điểm của Ngài về vấn đề cảm thọ và sự tu tập liên hệ đến cảm thọ.

Ngài lấy ví dụ một người bị mũi tên độc bắn trúng, cảm thấy nhức nhối, phải nhờ một y sĩ giải phẫu. Trong khi bị giải phẫu, người ấy cảm thấy đau nhói, thống khổ. Khi được rút mũi tên ra, người ấy cũng cảm thấy đau nhói và khi được y sĩ đắp miệng vết thương, người ấy cũng rất đau đớn. Nhưng khi da trên miệng vết thương lành lại, thì người ấy được an lạc, không bệnh. Người ấy có thể nhớ lại các giai đoạn đau đớn trong quá khứ khi còn mũi tên trong da thịt, mức độ đau đớn của y lúc được giải phẫu khi rút mũi tên ra, lúc hơ nóng vết thương… so với sự an lạc hiện tại.

Nếu những người Nigaṇṭha cũng nhớ được các đời quá khứ của mình đã tạo những nghiệp gì (như người kia nhớ mình bị tên độc bắn) chịu đau khổ như thế nào v.v. thì chủ trương trên kia là hợp lý. Nhưng sự thật là các vị Nigaṇṭha không biết được rằng:

Trong quá khứ họ có hiện hữu hay không?
Có tạo ác nghiệp hay không?
Có tạo ác nghiệp như thế này hay như thế kia không?
Đã diệt được khổ đến mức độ nào? Còn bao nhiêu khổ phải diệt? Và đến mức độ nào thì gọi là tất cả khổ sẽ diệt tận?
Sự đoạn tận các bất thiện hay thành tựu các thiện pháp?

Vì các Nigaṇṭha không thể biết năm điều trên, cho nên chủ trương của họ không hợp lý.

Khi nghe Phật bác, các Nigaṇṭha nói rằng Nigaṇṭha là bậc toàn tri toàn kiến đã nói lên lời ấy và nhắc lại sự cần thiết phải khổ hạnh để cho ác nghiệp quá khứ tiêu mòn.

Đức Phật bảo các Nigaṇṭha về năm pháp: Tín, hỷ, tùy văn, thẩm định lý do, và kham nhẫn chấp thọ. Năm pháp ấy có thể đúng và cũng có thể sai. Như lòng tin của các Nigaṇṭha đối với Đạo sư của họ, sự hoan hỷ, sự tùy văn…, sau khi hỏi về năm pháp ấy, đức Thế Tôn không thấy một câu trả lời nào hợp pháp ở các vị Nigaṇṭha. Đức Phật lại hỏi các Nigaṇṭha, có phải trong lúc thống thiết tinh cần, họ cảm giác khổ thọ, còn lúc không thống thiết tinh cần, không có cảm giác khổ thọ? Các Nigaṇṭha chấp nhận. Do đó Phật dạy chủ trương Nigaṇṭha rằng: “Cảm thọ là do nghiệp quá khứ không hợp lý”. Rồi Ngài chỉ rõ mọi việc mà khổ hạnh không làm được:

Làm cho nghiệp được thọ quả hiện tại trở thành nghiệp thọ quả tương lai;
Làm cho nghiệp thọ quả tương lai trở thành nghiệp thọ quả hiện tại;
Làm cho nghiệp được lãnh lạc thọ, trở thành nghiệp lãnh khổ thọ;
Làm cho nghiệp được lãnh khổ thọ trở thành nghiệp lãnh lạc thọ;
Làm cho nghiệp mà quả được thành thục trở thành không thành thục;
Làm cho nghiệp mà quả không thành thục trở nên thành thục;
Làm cho nghiệp đa sở thọ (được thọ nhiều quả báo);
Làm cho nghiệp ít quả trở thành nhiều quả;
Làm cho nghiệp không thọ báo trở thành có thọ báo;
Làm cho nghiệp có thọ báo trở thành nghiệp không thọ báo.

Do vậy, sự tinh tấn của các Nigaṇṭha không có kết quả.

Lại nữa, nếu các hữu tình do nhân việc làm quá khứ, thọ lãnh lạc khổ, thời các Nigaṇṭha thật đã làm ác hạnh nên nay mới phải khổ hạnh như vậy. Nếu các hữu tình do nhân một Tạo hóa sinh ra, thời các Nigaṇṭha đã được tạo ra bởi một Tạo hóa ác độc. Nếu do nhân kết hợp các điều kiện mà sinh ra, thì Nigaṇṭha đã bị ác kết hợp. Nếu do nhân sanh loại, thì Nigaṇṭha đã bị ác sanh loại. Nếu do tinh tấn sinh ra, thì Nigaṇṭha đã tạo ác tinh tấn nên mới chịu đựng những cảm thọ thống khổ trong hiện tại. Do vậy sự tinh tấn của chúng là vô hiệu quả.

Rồi Đức Phật giảng cho các Tỷ-kheo thế nào là sự tinh tấn có kết quả. Đó là sự tinh tấn chống lại nguyên nhân đau khổ. Vị Tỷ-kheo nghĩ: “Trong khi ta tinh cần chống lại nguyên nhân đau khổ, ta không có tham dục. Trong khi tu tập xả đối với nguyên nhân đau khổ, ta cũng không có tham dục. Như vậy sự đau khổ được diệt tận nhờ tinh cần chống lại nguyên nhân đau khổ và nhờ tu tập xả”. Đó là sự tinh cần có kết quả.

Lại nữa, vị Tỷ-kheo suy nghĩ như sau: “Khi ta trú vào lạc, bất thiện pháp tăng trưởng, thiện pháp giảm thiểu. Nhưng khi ta tinh cần dùng đau khổ chống lại tự ngã, thì các ác, bất thiện pháp giảm thiểu, thiện pháp tăng trưởng. Vậy ta hãy tinh cần, dùng đau khổ chống lại tự ngã”. Vị ấy sau một thời gian không cần dùng đau khổ chống với tự ngã, vì mục đích đã đạt, các thiện pháp tăng trưởng, bất thiện pháp giảm thiểu. Đó là sự tinh cần có kết quả.

Lại nữa, sự tinh cần có kết quả là khi vị Tỷ-kheo tu tập trừ bỏ năm triền cái, chứng năm thiền chi ở Sơ thiền, chứng và trú Nhị thiền sau khi diệt tầm tứ, chứng và trú Tam thiền, Tứ thiền cho đến Túc mạng minh. Như vậy là sự tinh cần có kết quả.

Rồi đức Thế Tôn kết luận, mười tùy thuyết hợp pháp theo đó Nigaṇṭha đáng bị chỉ trích thì Như Lai đáng được tán thán, ấy là:

Nếu các hữu tình do nhân các nghiệp quá khứ thọ lãnh lạc khổ thì Như Lai chứng tỏ đã làm những thiện nghiệp mới thọ lãnh vô lậu lạc thọ như vậy;
Dù không do nhân quá khứ, Như Lai cũng đáng được tán thán;
Nếu các hữu tình do nhân một vị Tạo hóa sinh ra, thì Như Lai thật đã được tạo bởi một vị Tạo hóa hiền thiện, nên nay mới thọ vô lậu lạc. Như Lai đáng được tán thán;
Nếu các hữu tình không do nhân một vị Tạo hóa sinh ra mà thọ lãnh lạc khổ. Như Lai cũng đáng được tán thán;
Nếu các hữu tình do nhân kết hợp các điều kiện mà thọ lạc khổ, thì Như Lai thật đã được thiện kết hợp mới được vô lậu lạc như vậy. Như Lai đáng tán thán;
Nếu các hữu tình không do nhân kết hợp, Như Lai cũng đáng được tán thán;
Nếu các hữu tình do nhân sanh loại mà thọ khổ lạc, Như Lai thật đã được thiện sanh loại mới thọ vô lậu lạc. Như Lai đáng được tán thán;
Nếu không do nhân sanh loại, Như Lai cũng đáng được tán thán;
Nếu các hữu tình do nhân tinh tấn, hiện tại thọ lãnh lạc khổ, Như Lai thật đã tạo thiện tinh tấn nên mới thọ vô lậu lạc, đáng được tán thán;
Nếu không do nhân tinh cần, tinh tấn mà hiện tại thọ lạc khổ, Như Lai cũng đáng được tán thán.

Thế Tôn thuyết giảng như vậy, các vị Tỷ-kheo hoan hỷ tín thọ lời Thế Tôn dạy.

Như vầy tôi nghe:

Một thời Thế Tôn trú ở giữa các Sakka (Thích Ca). Devadaha là một thị trấn các Sakka. Tại đấy, Thế Tôn gọi các Tỷ-kheo: “Này các Tỷ-kheo”.

"-- Thưa vâng, bạch Thế Tôn”. Các Tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế Tôn. Thế Tôn nói như sau:

-- Này các Tỷ-kheo, có một số Sa-môn, Bà-la-môn có lý thuyết như sau, có tri kiến như sau: “Phàm cảm giác gì con người này lãnh thọ, lạc thọ, khổ thọ hay bất khổ bất lạc thọ, tất cả đều do nhân các nghiệp quá khứ; với sự đốt cháy, đoạn diệt các nghiệp quá khứ, với sự không tạo tác các nghiệp mới, sẽ không có diễn tiến đến tương lai. Do không có diễn tiến đến tương lai, nghiệp đoạn diệt; do nghiệp đoạn diệt, khổ được đoạn diệt; do khổ đoạn diệt, cảm thọ được đoạn diệt; do cảm thọ được đoạn diệt, tất cả khổ sẽ diệt tận”.

Này các Tỷ-kheo, lý thuyết các Nigaṇṭha (Ni kiền tử) là vậy. Này các Tỷ-kheo, Ta nói như vậy, Ta đi đến các Nigaṇṭha và nói như sau:

"-- Chư Hiền Nigaṇṭha, có đúng sự thật chăng, các Ông có lý thuyết như sau, có tri kiến như sau: “Phàm cảm giác gì con người này lãnh thọ, lạc thọ, khổ thọ hay bất khổ bất lạc thọ, tất cả đều do nhân các nghiệp quá khứ; với sự đốt cháy, đoạn diệt các nghiệp quá khứ, với sự không tạo tác các nghiệp mới, sẽ không có diễn tiến đến tương lai. Do không có diễn tiến đến tương lai, nghiệp được đoạn diệt, do nghiệp đoạn diệt khổ được đoạn diệt; do khổ đoạn diệt, cảm thọ được đoạn diệt; do cảm thọ được đoạn diệt, tất cả khổ sẽ được diệt tận?”

Này các Tỷ-kheo, nếu các Nigaṇṭha ấy, khi được Ta hỏi, tự nhận có nói như vậy, Ta liền nói như sau:

"-- Chư Hiền Nigaṇṭha, các Ông có biết: “Trong quá khứ, chúng tôi có hiện hữu, chúng tôi không hiện hữu?”