1. 7. 1
Migajālasuttaṃ
63. Sāvatthiyaṃ
Atha kho āyasmā migajālo yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho āyasmā migajālo bhagavantaṃ etadavoca:
 
"Ekavihārī ekavihārī" ti bhante vuccati, [PTS Page 036] [\q 36/] kittāvatā nu kho bhante ekavihārī hoti? Kittāvatā ca pana sadutiya-1 vihārī ca hotīti?
Santi kho migajāla cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandiyā sati sārāgo hoti sārāge sati saññogo hoti, nandisaññojana saññutto kho migajāla bhikkhu sadutiya-1 vihārītī vuccati.
 
Santi kho migajāla sotaviññeyyā saddā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandiyā sati sārāgo hoti sārāge sati saññogo hoti, nandisaññojana saññutto kho migajāla bhikkhu sadutiya vihārītī vuccati.
 
Santi kho migajāla ghānaviññeyyā gandhā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandiyā sati sārāgo hoti sārāge sati saññogo hoti, nandisaññojana saññutto kho migajāla bhikkhu sadutiya vihārītī vuccati.
 
Santi kho migajāla jivhāviññeyyā rasā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandiyā sati sārāgo hoti sārāge sati saññogo hoti, nandisaññojana saññutto kho migajāla bhikkhu sadutiya vihārītī vuccati.
 
Santi kho migajāla kāyoviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandiyā sati sārāgo hoti sārāge sati saññogo hoti, nandisaññojana saññutto kho migajāla bhikkhu sadutiya vihārītī vuccati.
 
Santi kho migajāla manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandiyā sati sārāgo hoti sārāge sati saññogo hoti, nandisaññojana saññutto kho migajāla bhikkhu sadutiya vihārītī vuccati.
 
Evaṃ vihārī ca migajāla bhikkhu kiñcāpi araññe vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhaseyyakāni paṭisallānasāruppāni, atha kho sadutiyavihārīti vuccati. Taṃ kissa hetu? Taṇhā hissa dutiyā, sāssa appahīnā, tasmā sadutiya vihārīti vuccati.
 
1. Sadadutiya - sī 1. 2. Sīmu [II]
2. Saṃyutto - sī 1. 2.
 
[BJT Page 082] [\x 82/]
 
Santi ca kho migajāla cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati, nandiyā asati sārāgo na hoti. Sārāge asati [PTS Page 037] [\q 37/] saññogo na hoti, nandisaññojana visaññutto kho migajāla bhikkhu ekavihārītī vuccati.
 
Santi ca kho migajāla sotaviññeyyā saddā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati, nandiyā asati sārāgo na hoti. Sārāge asati saññogo na hoti, nandisaññojana visasaññutto kho migajāla bhikkhu ekavihārītī vuccati.
 
Santi ca kho migajāla ghānaviññeyyā gandhā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati nandiyā asati sārāgo na hoti sārāge asati saññogo na hoti, nandisaññojana visaññutto kho migajāla bhikkhu ekavihārītī vuccati.
 
Santi ca kho migajāla jivhāviññeyyā rasā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati nandiyā asati sārāgo na hoti sārāge asati saññogo na hoti, nandisaññojana visaññutto kho migajāla bhikkhu ekavihārītī vuccati.
 
Santi ca kho migajāla kāyoviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati nandiyā asati sārāgo na hoti. Sārāge asati saññogo na hoti, nandisaññojana visaññutto kho migajāla bhikkhu ekavihārītī vuccati.
 
Santi ca kho migajāla manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu na abhinandati na abhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati. Nandiyā asati sārāgo na hoti. Sārāge asati saññogo na hoti, nandisaññojana visaññutto kho migajāla bhikkhu ekavihārītī vuccati.
Evaṃ vihārī ca migajāla bhikkhu kiñcāpi gāmante viharati ākiṇṇo bhikkhūhi bhikkhuṇīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi, atha so ekavihārīti vuccati taṃ kissa hetu? Taṇhā hissa dutiyā, sāssa pahīnā, tasmā ekavihārīti vuccatīti,
 
1. 7. 2.
Dutiya migajālasuttaṃ
 
64. Atha kho āyasmā migajālo yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho āyasmā migajālo bhagavantaṃ etadavoca: sādhu me bhante bhagavā, saṅkhittena dhammaṃ desetu yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyyanti.
 
[BJT Page 084] [\x 84/]
 
Santi ca kho migajāla cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandisamudayā dukkhasamudayo migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla sotaviññeyyā saddā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandisamudayā dukkhasamudayo migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla ghānaviññeyyā gandhā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati [PTS Page 038] [\q 38/] nandi, nandisamudayā dukkhasamudayo migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla jivhāviññeyyā rasā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandisamudayā dukkhasamudayo migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandisamudayā dukkhasamudayo migajālāti vadāmi.
 
Santi kho migajāla manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi, nandisamudayā dukkhasamudayo migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu na abhinandati na abhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati, nandinirodhā dukkhanirodho migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla sotaviññeyyā saddā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati, nandinirodhā dukkhanirodho migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla ghānaviññeyyā gandhā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati nandinirodhā dukkhanirodho migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla jivhāviññeyyā rasā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati, nandinirodhā dukkhanirodho migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati, nandinirodhā dukkhanirodho migajālāti vadāmi.
 
Santi ca kho migajāla manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu na abhinandati na abhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato nandi nirujjhati, nandinirodhā dukkhanirodho migajālāti vadāmīti.
 
Atha kho āyasmā migajālo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
 
Atha kho āyasmā migajālo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ brahmacariyaṃ pariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi, khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyātī abbhaññāsi. Aññataro va panāyasmā migajālo arahataṃ ahosīti.
 
[BJT Page 086] [\x 86/]
 
1. 7. 3
Samiddhi-mārapañhasuttaṃ
 
65. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veevane kalandaka nivāpe. Atha kho āyasmā samiddhi yena bhagavā tenupasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā samiddhi bhagavantaṃ etadavoca: māro māroti bhante, vuccati kittāvatā nu kho bhante māro vā assa mārapaññatti vāti?
 
Yattha kho samiddhi atthi cakkhu atthi rūpā atthi [PTS Page 039] [\q 39/] cakkhuviññāṇaṃ atthi cakkhuviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi sota atthi saddā atthi sotaviññāṇaṃ atthi sotaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi ghāna atthi gandhā atthi ghānaviññāṇaṃ atthi ghānaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi jivhā atthi rasā atthi jivhāviññāṇaṃ atthi jivhāviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi kāyo atthi phoṭṭhabbo atthi kāyaviññāṇaṃ atthi kāyaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi manoviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi cakkhu natthi rūpā natthi cakkhuviññāṇaṃ natthi cakkhuviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi sota natthi saddā natthi sotaviññāṇaṃ natthi sotaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi ghāna natthi gandhā natthi ghānaviññāṇaṃ natthi ghānaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi jivhā natthi rasā natthi jivhāviññāṇaṃ natthi jivhāviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi kāyo natthi phoṭṭhabbā natthi kāyaviññāṇaṃ natthi kāyaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha māro vā mārapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi mano natthi dhammā natthi manoviññāṇaṃ natthi manoviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha māro vā mārapaññatti vāti.
 
1. 7. 4.
Samiddhi-sattapañhasuttaṃ
 
66. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veevane kalandaka nivāpe. Atha kho āyasmā samiddhi yena bhagavā tenupasaṃkami, upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā samiddhi bhagavantaṃ etadavoca: satto sattoti bhante vuccati, kittāvatā nu kho bhante satto vā assa sattapaññatti vāti?
 
Yattha kho samiddhi atthi cakkhu atthi rūpā atthi cakkhuviññāṇaṃ atthi cakkhuviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi sota atthi saddā atthi sotaviññāṇaṃ atthi sotaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi ghāna atthi gandhā atthi ghānaviññāṇaṃ atthi ghānaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi jivhā atthi rasā atthi jivhāviññāṇaṃ atthi jivhāviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi kāyo atthi phoṭṭhabbā atthi kāyaviññāṇaṃ atthi kāyaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi manoviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
[BJT Page 088] [\x 88/]
 
Yattha ca kho samiddhi natthi cakkhu natthi rūpā natthi cakkhuviññāṇaṃ natthi cakkhuviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi sota natthi saddā natthi sotaviññāṇaṃ natthi sotaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi ghāna natthi gandhā natthi ghānaviññāṇaṃ natthi ghānaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi jivhā natthi rasā natthi jivhāviññāṇaṃ natthi jivhāviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi kāyo natthi phoṭṭhabbā natthi kāyaviññāṇaṃ natthi kāyaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha satto vā sattapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi mano natthi dhammā natthi manoviññāṇaṃ natthi manoviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha satto vā sattapaññatti vāti.
 
1. 7. 5.
Samiddhi-dukkhapañhasuttaṃ
 
67. Dukkhaṃ dukkhanti bhante vuccati kittāvatā nu kho bhante dukkhaṃ vā assa dukkhapaññatti vāti?
 
Yattha kho samiddhi atthi cakkhu atthi rūpā atthi cakkhuviññāṇaṃ atthi cakkhuviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi sota atthi saddā atthi sotaviññāṇaṃ atthi sotaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi ghāna atthi gandhā atthi ghānaviññāṇaṃ atthi ghānaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi jivhā atthi rasā atthi jivhāviññāṇaṃ atthi jivhāviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi kāyo atthi phoṭṭhabbā atthi kāyaviññāṇaṃ atthi kāyaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi manoviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi cakkhu natthi rūpā natthi cakkhuviññāṇaṃ natthi cakkhuviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi sota natthi saddā natthi sotaviññāṇaṃ natthi sotaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi ghāna natthi gandhā natthi ghānaviññāṇaṃ natthi ghānaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi jivhā natthi rasā natthi jivhāviññāṇaṃ natthi jivhāviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi kāyo natthi phoṭṭhabbā natthi kāyaviññāṇaṃ natthi kāyaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi mano natthi dhammā natthi manoviññāṇaṃ natthi manoviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha dukkhaṃ vā dukkhapaññatti vāti.
 
1. 7. 6
Samiddhi-lokapañhasuttaṃ
 
68. Loko lokoti bhante vuccati, kittāvatā nu kho bhante loko vā assa lokapaññatti vāti?
 
Yattha kho samiddhi atthi cakkhu atthi rūpā atthi cakkhuviññāṇaṃ atthi cakkhuviññāṇa viññātabbā dhammā, atthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi sota atthi saddā atthi sotaviññāṇaṃ atthi sotaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi ghāna atthi gandhā atthi ghānaviññāṇaṃ atthi ghānaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi jivhā atthi rasā atthi jivhāviññāṇaṃ atthi jivhāviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
Yattha kho samiddhi atthi kāyo atthi phoṭṭhabbā atthi kāyaviññāṇaṃ atthi kāyaviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
Yattha kho samiddhi [PTS Page 040] [\q 40/] atthi mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi manoviññāṇa viññātabbā dhammā. Atthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
[BJT Page 090] [\x 90/]
 
Yattha ca kho samiddhi natthi cakkhu natthi rūpā natthi cakkhuviññāṇaṃ natthi cakkhuviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi sota natthi saddā natthi sotaviññāṇaṃ natthi sotaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi ghāna natthi gandhā natthi ghānaviññāṇaṃ natthi ghānaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi jivhā natthi rasā natthi jivhāviññāṇaṃ natthi jivhāviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
 
Yattha ca kho samiddhi natthi kāyo natthi phoṭṭhabbā natthi kāyaviññāṇaṃ natthi kāyaviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha loko vā lokapaññatti vā.
Yattha ca kho samiddhi natthi mano natthi dhammā natthi manoviññāṇaṃ natthi manoviññāṇa viññātabbā dhammā. Natthi tattha loko vā lokapaññatti vāti.
 
1. 7. 7
Upasenasuttaṃ
 
69. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca sāriputto āyasmā ca upaseno rājagahe viharanti sītavane sappasoṇḍika pabbhāre tena kho pana samayena āyasmato upasenassa kāye āsiviso patito hoti.
 
Atha kho āyasmā upaseno bhikkhū āmantesi: etha me āvuso, imaṃ kāyaṃ mañcakaṃ āropetvā bahiddhā nīharatha, purāyaṃ kāyo idheva vikirati seyyathāpi bhusamuṭṭhiti. Evaṃ vutte āyasmā sāriputto āyasmantaṃ upasenaṃ etadavoca: na kho pana mayaṃ passāma āyasmato upasenassa kāyassa vā aññathattaṃ indriyānaṃ vā vipariṇāmaṃ, atha ca panāyasmā upaseno evamāha: etha me āvuso imaṃ kāyaṃ mañcakaṃ āropetvā bahiddhā nīharatha, purāyaṃ kāyo idheva vikirati seyyathāpi bhusamuṭṭhiti.
 
Yassa nūna āvuso sāriputta evamassa:
 
Ahaṃ cakkhunti vā mama cakkhunti vā, ahaṃ sotanti vā mama sotanti vā, ahaṃ ghānanti vā mama ghānanti vā, ahaṃ jivhāti vā mama jivhāti vā, ahaṃ kāyoti vā mama kāyoti vā, ahaṃ manoti vā mama manoti vā, tassa nūna āvuso-1 sāriputta siyā kāyassa vā aññathattaṃ indriyānaṃ vā vipariṇāmo. Mayhañca kho āvuso sāriputta na evaṃ hoti: [PTS Page 041] [\q 41/] ahaṃ cakkhunti-2 vā mama cakkhunti vā, ahaṃ sotanti vā mama sotanti vā, ahaṃ ghānanti vā mama ghānanti vā, ahaṃ jivhāti vā mama jivhāti vā, ahaṃ kāyoti vā mama kāyoti vā, ahaṃ manoti vā mama manoti vā, tassa mayhaṃ āvuso sāriputta kiṃ kāyassa vā aññathattaṃ bhavissati indriyānaṃ vā vipariṇāmoti?
 
1. Tassa āvuso - machasaṃ, syā. 2. Cakkhūti - machasaṃ.
 
[BJT Page 092] [\x 92/]
 
Tathā hi panāyasmato upasenassa dīgharattaṃ ahaṃkāramamiṃkāra mānānusayā susamūhatā, -1 tasmāyasmato upasenassa na evaṃ hoti:
 
Ahaṃ cakkhunti vā mama cakkhunti vā, ahaṃ sotanti vā mama sotanti vā, ahaṃ ghānanti vā mama ghānanti vā, ahaṃ jivhāti vā mama jivhāti vā, ahaṃ kāyoti vā mama kāyoti vā, ahaṃ manoti vā mama manoti vā, tassa nūna āvuso-1 sāriputta siyā kāyassa vā aññathattaṃ indriyānaṃ vā vipariṇāmo. Mayhañca kho āvuso sāriputta na evaṃ hoti: ahaṃ cakkhunti-2. Vā mama cakkhunti vā, ahaṃ sotanti vā mama sotanti vā, ahaṃ ghānanti vā mama ghānanti vā, ahaṃ jivhāti vā mama jivhāti vā, ahaṃ kāyoti vā mama kāyoti vā, ahaṃ manoti vā mama manoti vāti.
 
Atha kho te bhikkhu āyasmato upasenassa kāyaṃ mañcakaṃ āropetvā bahiddhā nīhariṃsu atha kho āyasmato upasenassa kāyo tattheva vikiri seyyathāpi bhusamuṭṭhiti.
 
1. 7. 8
Upavāṇasuttaṃ
70. Atha kho āyasmā upavāṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā upavāṇo bhagavantaṃ etadavoca: sandiṭṭhiko dhammo sandiṭṭhiko dhammoti bhante vuccati kittāvatā nu kho bhante sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehi passiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhīti?
 
Idhūpavāṇa-2 bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā rūpapaṭisaṃvedī ca hoti rūparāgapaṭisaṃvedī ca. Santañca ajjhattaṃ rūpesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā rūpapaṭisaṃvedī-3 ca hoti, rūparāgapaṭisaṃvedī-4 ca santañca ajjhattaṃ rūpesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
 
Puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu sotena saddaṃ sutvā saddapaṭisaṃvedī ca hoti saddarāgapaṭisaṃvedī ca. Santañca ajjhattaṃ saddesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ saddesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu sotena saddaṃ sutvā saddapaṭisaṃvedī ca hoti, saddarāgapaṭisaṃvedī ca santañca ajjhattaṃ saddesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ saddesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
 
[PTS Page 042] [\q 42/] puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu ghānena gandhaṃ ghāyitvā gandhapaṭisaṃvedī ca hoti gandharāgapaṭisaṃvedī ca. Santañca ajjhattaṃ gandhesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ gandhesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu ghānena gandhaṃ ghāyitvā gandhapaṭisaṃvedī ca hoti, gandharāgapaṭisaṃvedī ca santañca ajjhattaṃ gandhesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ gandhesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
 
Puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu jivhāya rasaṃ sāyitvā rasapaṭisaṃvedī ca hoti rasarāgapaṭisaṃvedī. Ca santañca ajjhattaṃ rasesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ rasesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu jivhāya rasaṃ sāyitvā rasapaṭisaṃvedī ca hoti, rasarāgapaṭisaṃvedī ca. Santañca ajjhattaṃ rasesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ rasesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
 
1. Mānānusayo susamūhato - machasaṃ
2. Idha pana upavāṇa - machasaṃ, syā.
3. Rūpappaṭisaṃvedi - machasaṃ
4. Rūparāgappaṭisaṃvedī - machasaṃ.
 
[BJT Page 094] [\x 94/]
 
Puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu manasā dhammaṃ viññāya dhammapaṭisaṃvedī ca hoti dhammarāgapaṭisaṃvedī ca, santañca ajjhattaṃ dhammesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ dhammesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu manasā dhammaṃ viññāya dhammapaṭisaṃvedī ca hoti, dhammarāgapaṭisaṃvedī ca, santañca ajjhattaṃ dhammesu rāgaṃ atthi me ajjhattaṃ dhammesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
 
Idhūpavāṇa bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā rūpapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca rūparāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ rūpesu rāgaṃ natthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgoti pajānāti. Yantaṃ upavāṇa bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā rūpapaṭisaṃvedī hi khohoti no ca rūparāgapaṭisaṃvedī, -1. Asantañca ajjhattaṃ rūpesu rāgaṃ natthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
Puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu sotena saddaṃ sutvā saddapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca saddarāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ saddesu rāgaṃ natthi me ajjhattaṃ saddesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu sotena saddaṃ sutvā saddapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca saddarāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ saddesu rāgaṃ natthi me ajjhattaṃ saddesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
Puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu ghānena gandhaṃ ghāyitvā gandhapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca gandharāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ gandhesu rāgaṃ natthi me ajjhattaṃ gandhesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu ghānena gandhaṃ ghāyitvā gandhapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca gandharāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ gandhesu rāgaṃ natthi me ajjhattaṃ gandhesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
Puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu jivhāya rasaṃ sāyitvā rasapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca rasarāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ rasesu rāgaṃ: natthi me ajjhattaṃ rasesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu jivhāya rasaṃ sāyitvā rasapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca rasarāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ rasesu rāgaṃ: natthi me ajjhattaṃ rasesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti
Akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
 
Puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā phoṭṭhabbapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca phoṭṭhabbarāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ phoṭṭhabbesu rāgaṃ: natthi me ajjhattaṃ phoṭṭhabbesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā phoṭṭhabbapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca phoṭṭhabbarāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ rasesu rāgaṃ: natthi me ajjhattaṃ rasesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhi.
 
[PTS Page 043] [\q 43/] puna ca paraṃ upavāṇa bhikkhu manasā dhammaṃ viññāya dhammapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca dhammarāgapaṭisaṃvedī, asantañca ajjhattaṃ dhammesu rāgaṃ: natthi me ajjhattaṃ dhammesu rāgoti pajānāti, yantaṃ upavāṇa bhikkhu manasā dhammaṃ viññāya dhammapaṭisaṃvedī hi kho hoti no ca dhammarāgapaṭisaṃvedī, asantatañca ajjhattaṃ dhammesu rāgaṃ: natthi me ajjhattaṃ dhammesu rāgoti pajānāti. Evampi kho upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhī ti.
1. Paṭisaṃvedī hi - sīmu.
 
1. 7. 9
Paṭhama chaphassāyatanasuttaṃ
 
71. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthagamañaca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti; avusitaṃ tena brahmacariyaṃ, ārakā so imamhā dhammavinayāti.
 
[BJT Page 096] [\x 96/]
 
Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca: etthāhaṃ bhante, anassāsiṃ, -1. Ahañhi bhante channaṃ āyatanānaṃ samudayañca atthagamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāmīti.
 
Taṃ kimmaññasi bhikkhu cakkhuṃ: "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti samanupassasīti? Nohetaṃ bhante, sādhu bhikkhu ettha ca te bhikkhu cakkhuṃ: "netaṃ mama nesohamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati, esevanto dukkhassa.
 
Sotaṃ: "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti samanupassasīti? Nohetaṃ bhante, sādhu bhikkhu ettha ca te bhikkhu sotaṃ: "netaṃ mama nesohamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati, esevanto dukkhassa.
 
Ghānaṃ: "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti samanupassasīti? Nohetaṃ bhante, sādhu bhikkhu ettha ca te bhikkhu ghānaṃ: "netaṃ mama nesohamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati, esevanto dukkhassa.
 
Jivhaṃ: -2. "Etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti samanupassasīti? Nohetaṃ bhante, sādhu bhikkhu ettha ca te bhikkhu jivhā: "netaṃ mama nesohamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā bhavissati, esevanto dukkhassa.
 
Kāyaṃ: "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti samanupassasīti? Nohetaṃ bhante, sādhu bhikkhu ettha ca te bhikkhu kāyaṃ: "netaṃ mama nesohamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati, esevanto dukkhassa.
 
Manaṃ: "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti samanupassasīti? Nohetaṃ bhante, sādhu bhikkhu ettha ca te bhikkhu mano: "netaṃ mama nesohamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭho-3. Bhavissati, esevanto dukkhassāti.
 
1. Anassasaṃ - machasaṃ. Anassāsaṃ - syā.
2. Jivhā - sīmu.
3. Sudiṭṭhaṃ - sīmu
 
1. 7. 10
Dutiya chaphassāyatanasuttaṃ
 
72. [PTS Page 044] [\q 44/] yo hi koci bhikkhave bhikkhu channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthagamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti, avusitaṃ tena brahmacariyaṃ, ārakāva so imamhā dhammavinayāti.
 
Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca: etthāhaṃ bhante anassāsiṃ, ahañhi bhante channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthagamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappānāmīti.
 
[BJT Page 098] [\x 98/]
 
Taṃ kimmaññasi bhikkhu cakkhuṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na me so attā" ti samanupassasīti? Evaṃ bhante. Sādhu bhikkhu, ettha ca te bhikkhu cakkhuṃ "netaṃ mama neso hamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati, evante etaṃ paṭhamaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ-1 apunabbhavāya.
Sotaṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti samanupassasīti? Evaṃ bhante. Sādhu bhikkhu, ettha ca te bhikkhu sotaṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati, evante etaṃ dutiyaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ apunabbhavāya. Ghānaṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti samanupassasīti? Evaṃ bhante. Sādhu bhikkhu, ettha ca te bhikkhu ghānaṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati, evante etaṃ tatiyaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ apunabbhavāya.
Jivhaṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti samanupassasīti? Evaṃ bhante. Sādhu bhikkhu, ettha ca te bhikkhu jivhā "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā bhavissati, evante etaṃ catutthaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ apunabbhavāya.
Kāyaṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti samanupassasīti? Evaṃ bhante. Sādhu bhikkhu, ettha ca te bhikkhu kāyaṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ bhavissati, evante etaṃ pañcamaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ apunabbhavāya.
Manaṃ "netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti samanupassasīti? Evaṃ bhante. Sādhu bhikkhu, ettha ca te bhikkhu mano-2. "Netaṃ mama neso'hamasmi na meso attā" ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭho bhavissati, evante etaṃ chaṭṭhaṃ phassāyatanaṃ pahīnaṃ bhavissati āyatiṃ-1 apunabbhavāyāti.
1. Āyati - sīmu
2. Manaṃ - sīmu
3. Anassasaṃ panassasaṃ - machasaṃ
 
1. 7. 11
Tatiya chaphassāyatanasuttaṃ
 
73. Yo hi koci bhikkhave, bhikkhu channaṃ phassāyatanānaṃ [PTS Page 045] [\q 45/] samudayañca atthagamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti, avusitaṃ tena brahmacariyaṃ ārakāva so imamhā dhammavinayāti.
 
Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca: etthāhaṃ bhante, panassassaṃ, ahañhi bhante channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthagamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāmīti.
 
[BJT Page 100] [\x 100/]
 
Taṃ kimmaññasi bhikkhu, "cakkhuṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā" ti. Aniccaṃ bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bhante, yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallannu taṃ samanupassituṃ "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti. No hetaṃ bhante.
 
Sotaṃ "niccaṃ vā aniccaṃ vā" ti. Aniccaṃ bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bhante, yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallannu taṃ samanupassituṃ "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti. No hetaṃ bhante.
 
Ghānaṃ "niccaṃ vā aniccaṃ vā" ti. Aniccaṃ bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bhante, yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallannu taṃ samanupassituṃ "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti. No hetaṃ bhante.
 
Jivhā "niccā vā aniccā vā" ti. Aniccā bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bhante, yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallannu taṃ samanupassituṃ "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti. No hetaṃ bhante.
 
Kāyo "nicco vā anicco vā" ti. Anicco bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bhante, yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallannu taṃ samanupassituṃ "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti. No hetaṃ bhante.
Mano "nicco vā anicco vā" ti. Anicco bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bhante, yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallannu taṃ samanupassituṃ "etaṃ mama eso'hamasmi eso me attā" ti. No hetaṃ bhante.
 
Evaṃ passaṃ bhikkhu sutavā ariyasāvako cakkhusmimpi nibbindati, sotasmimpi nibbindati, ghānasmimpi nibbindati, jivhāyapi nibbindati, kāyasmimpi nibbindati, manasmimpi nibbindati.
Nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccati vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti, khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
 
Migajālavaggo sattamo.
Tassuddānaṃ:
Migajālena dve vuttā cattāro ca samiddhinā
Upaseno upavāṇo ca chaphassāyatanikā tayo.
 
[BJT Page 102] [\x 102/]