1. 4. 1
 
Bhūtasuttaṃ
 
31. Sāvatthiyaṃ-
 
Tatra kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantetasi. Vuttamidaṃ sāriputta, pārāyaṇe1 ajitapañhe:
 
''Ye ca saṅkhāta2 dhammāse ye ca sekhā3 puthū idha,
Tesaṃ me nipako iriyaṃ puṭṭho4 pabrūhi mārisā''ti.
 
Imassa nu kho sāriputta, saṅkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti. Evaṃ vutte āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi. Vuttamidaṃ sāriputta pārāyaṇe ajitapañhe:
 
''Ye ca saṅkhāta2dhammāse ye ca sekhā3 puthū idha,
Tesaṃ me nipako iriyaṃ puṭṭho4 pabrūhi mārisā''ti.
 
Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi: vuttamidaṃ sāriputta pārāyaṇe ajitapañhe:
 
''Ye ca saṅkhātadhammāse ye ca sekhā puthū idha,
Tesaṃ me nipako iriyaṃ puṭṭho pabrūhi mārisā''ti.
 
[PTS Page 048] [\q 48/] imassa nu kho sāriputta saṅkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo?Ti. Evaṃ vutte tatiyampi kho āyasmā sāraputto tuṇhī ahosi.
 
Bhūtamidanti sāriputta passasīti. Bhūtamidanti bhante yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. * Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Tadāhāranirodhā - yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhāranirodhā - yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Evaṃ kho bhante, sekho hoti.
 
----------------
1. Pārāyane - machasaṃ, syā, [p. T. S 2.] Saṅkhata - sīmu.
3. Sekkhā -machasaṃ, syā. 4. Puṭṭho ca - syā, puṭṭho me - [p. T. S]
* ''Sammāpaññāya passatoti - sahavipassanāya maggapaññāya sammā passantassa'' iti aṭṭhakathāgatapāṭho vimaṃsitabbo.
 
[BJT Page 076] [\x 76/]
 
Katañca bhante, saṅkhātadhammo hoti? Bhūtamidanti bhante yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Tadāhāranirodhā - yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Evaṃ kho bhante saṅkhātadhammo hoti.
 
Iti kho bhante yaṃ taṃ vuttaṃ pārāyaṇe ajitapañhe:
 
''Ye ca saṅkhātadhammāse ye ca sekhā puthū idha,
Tesaṃ me nipako irayaṃ puṭṭho pabrūhi mārisā''ti.
 
Imassa khvāhaṃ bhante saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmī'ti.
 
Sādhu sādhu, sāriputta bhūtamidanti sāriputta, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Tadāhāranirodhā - yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhāranirodhā - yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Evaṃ kho sāriputta sekho hoti.
 
Katañca sāriputta, saṅkhātadhammo hoti? Bhūtamidanti sāriputta, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Tadāhāranirodhā - yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya [PTS Page 050] [\q 50/] disvā nirodhadhammassa nibbidā virāgā [PTS Page 049] [\q 49/] nirodhā anupādā vimutto hoti. Evaṃ kho sāriputta, saṅkhātadhammo hoti.
 
[BJT Page 078] [\x 78/]
 
Iti kho sāriputta, yaṃ taṃ vuttaṃ pārāyaṇe ajitapañhe:
 
''Ye ca saṅkhātadhammāse ye ca sekhā puthū idha,
Tesaṃ me nipako irayaṃ puṭṭho pabrūhi mārisā''ti.
 
Imassa kho sāriputta, saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti.
 
1. 4. 2.
 
Kaḷārasuttaṃ
 
32. Sāvatthiyaṃ-
 
Atha kho kaḷārakhattiyo bhikkhu yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho kaḷārakhattiyo bhikkhu āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca:
 
Moliyaphagguṇo āvuso sāriputta, bhikkhu sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattoti. Naha nūna so āyasmā imasmiṃ dhammavinaye assāsamalatthāti. Tena hāyasmā sāriputto imasmiṃ dhammavinaye assāsaṃ pattoti. ''Na khvāhaṃ āvuso kaṅkhāmī''ti. Āyatimpanāvusoti? ''Na khvāhaṃ āvuso, vicikicchāmī''ti.
 
Atha kho kaḷārakhattiyo bhikkhu uṭṭhāyāsanā ye na bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho kaḷārakhattiyo bhikkhu [PTS Page 051] [\q 51/] bhagavantaṃ etadavoca: āyasmatā bhante, sāriputtena aññā byākatā ''khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī''ti.
 
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi: ehi tvaṃ bhikkhu mama vacanena sāriputtaṃ āmantenahi ''satthā taṃ āvuso sāriputta āmantetī''ti. Evaṃ bhanteti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca: ''satthā taṃ āvuso sāriputta āmantetī''ti. Evamāvusoti kho āyasmā sāriputto tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ sāriputtaṃ bhagavā etadavoca:
 
[BJT Page 080] [\x 80/] saccaṃ kira tayā sāriputta, aññā byākatā ''khīṇā jāti. Vusitaṃ brahmacariyaṃ. Kataṃ karaṇīyaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī''ti? Na kho bhante, etehi padehi etehi byañjanehi. Attho1 ca vuttoti. Yena kenacipi sāriputta, pariyāyena kulaputto aññaṃ byākaroti, atha kho byākataṃ byākato daṭṭhabbanti. Nanu ahampi bhante, evaṃ vadāmi: ''na kho bhante, etehi padehi etehi byañjanehi attho ca vutto''ti.
 
Sace taṃ sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ: kathaṃ jānatā pana tayā āvuso sāriputta, kathaṃ passatā aññā byākatā ''khīṇā jāti. Vusitaṃ brahmacariyaṃ. Kataṃ karaṇīyaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī''ti evaṃ puṭṭho tvaṃ sāriputta, kinti byākareyyāsīti?
 
Sace maṃ bhante, evaṃ puccheyyuṃ: kataṃ jānatā pana tayā āvuso sāriputta, kathaṃ passatā aññā byākatā, [PTS Page 052 [\q 52/] '']khīṇā jāti. Vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī''ti. Evaṃ puṭṭhohambhante. Evaṃ byākareyyaṃ:
 
''Yannidānāvuso jāti, tassa nidānassa khayā khīṇasmiṃ khīṇamiti2 viditaṃ. Khīṇasmiṃ khīṇamiti viditvā, khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyāti pajānāmī''ti. Evaṃ puṭṭhohambhante, evaṃ byākareyyanti.
 
Sace pana taṃ sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ: jāti panāvuso sāriputta, kinnidānā? Kiṃ samudayā? Kiñjātikā? Kimpabhavāti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ sāriputta, kinti byākareyyāsī'ti?
 
Sace maṃ bhante, evaṃ puccheyyuṃ: jāti panāvuso sāriputta, kinnidānā? Kiṃsamudayā? Kiñjātikā? Kimpabhavāti? Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyaṃ: ''jāti kho āvuso, bhavanidānā, bhavasamudayā, bhavajātikā, bhavappabhavāti. Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante evaṃ byākareyyanti.
 
Sace pana taṃ sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ: bhavo panāvuso sāriputta, kinnidāno? Kiṃ samudayo? Kiñjātiko? Kimpabhavoti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ sāriputta, kinti byākareyyāsī'ti?
 
Sace maṃ bhante, evaṃ puccheyuṃ: bhavo panāvuso sāriputta, kinnidāno? Kiṃ samudayo? Kiñjātiko? Kimpabhavo? Ti evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyaṃ: bhavo kho āvuso upādānanidāno, upādānasamudayo, upādānajātiko, upādānappabhavoti. Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyanti.
 
--------------
 
1. Attho - machasaṃ 2. Khīṇāmbhīti - machasaṃ
 
[BJT Page 82] [\x 82/]
 
Sace pana taṃ sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ: upādāna panāvuso sāriputta, kinnidānaṃ? Kiṃ samudayaṃ? Kiñjātikaṃ? Kimpabhavanti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ sāriputta, kinti byākareyyāsī'ti.
 
Sace maṃ bhante, evaṃ puccheyyuṃ: ''upādānaṃ panāvuso sāriputta, kinnidānaṃ? Kiṃ samudayaṃ? Kiñjātikaṃ? Kimpabhavanti?'' Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyaṃ: upādānaṃ kho āvuso taṇhā nidānaṃ, taṇhā samudayaṃ, taṇhā jātikaṃ, taṇhā sambhavanti. Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante evaṃ byākareyyanti.
 
Sace pana taṃ sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ: [peyyala missing ! PTS Page 053] [\q 53/] taṇhā panāvuso sāriputta, kinnidānā kiṃ samudayā, kiñjātikā kimpabhavoti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ sāriputta, kinti byākareyyāsī'ti? Sace maṃ bhante, evaṃ puccheyyuṃ: taṇhā panāvuso sāriputta, kinnidānā? Kiṃ samudayā? Kiñjātikā? Kimpabhavāti? Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyaṃ: taṇhā kho āvuso vedanānidānā, vedanāsamudayā, vedanājātikā, vedanāpabhavāti. Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyanti.
 
Sace pana taṃ sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ: vedanā panāvuso sāriputta, kinnidānā? Kiṃsamudayā? Kiñjātikā? Kimpabhavāti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ sāriputta, kinti byākareyyāsī'ti?
 
Sace maṃ bhante, evaṃ puccheyyuṃ: vedanā panāvuso sāriputta, kinnidānā, kiṃ samudayā, kiñjātikā kimpabhavāti? Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante evaṃ byākareyyaṃ: vedanā kho āvuso phassanidānā phassasamudayā phassajātikā phassappabhavāti. Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante evaṃ byākareyyanti.
 
Sace pana taṃ sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ: kathaṃ jānato pana te āvuso sāriputta, kathaṃ passato yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī'ti? Evaṃ puṭṭho tvaṃ sāriputta, kinti vyākareyyāsī'ti?
 
Sace me bhante evaṃ puccheyyuṃ: kathaṃ jānato pana te āvuso sāriputta, kathaṃ passato yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī'ti, evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyaṃ: tisso kho imā āvuso vedanā, katamā tisso? Sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā, imā kho āvuso, tisso vedanā aniccā. Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti viditaṃ. Yā vedanāsu nandī sā na upaṭṭhāsī'ti.1 Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante evaṃ byākareyyanti.
 
-------------
1. Yā vedanāsu na sā nandi upaṭṭhāsīti - sīmu.
 
[BJT Page 084] [\x 84/]
 
Sādhu, sādhu sāriputta, ayampi kho sāriputta, pariyāyo etasseva atthassa saṅkhittena veyyākaraṇāya:1 yaṃ kiñci vedayitaṃ taṃ dukkhasminti.
 
Sace pana taṃ sāriputta, evaṃ puccheyyuṃ: kathaṃ vimokkhā pana tayā āvuso sāriputta, aññā byākatā ''khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyāti pajānāmi''ti. Evaṃ puṭṭho tvaṃ sāriputta, kinti byākareyyāsī'ti?
 
Sace maṃ bhante, evaṃ puccheyyuṃ: kathaṃ vimokkhā pana tayā āvuso sāriputta, aññā byākatā ''khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyāti pajānāmi''ti. Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyaṃ: [PTS Page 054] [\q 54/] ajjhattavimokkhā2 khvāhaṃ āvuso sabbūpādānakkhayā3 tathā sato viharāmi, yathā sataṃ viharantaṃ āsavā nānussavanti, attānañca nāvajānāmī'ti. Evaṃ puṭṭhohaṃ bhante, evaṃ byākareyyanti.
 
Sādhu sādhu, sāriputta, ayampi kho sāriputta, pariyāyo etasseva atthassa saṅkhittena veyyākaraṇāya: 'ye āsavā samaṇena vuttā, tesvāhaṃ na kaṅkhāmi. Te me pahīṇāti na vicikicchāmī''ti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna4 sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
 
Tatra kho āyasmā sāriputto acirapakkantassa bhagavato bhikkhū āmantesi: pubbe appaṭisaṃviditaṃ maṃ āvuso bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi. Tassame ahosi dandhāyitattaṃ. Yato ca kho me āvuso bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ anumodi, tassa mayhaṃ āvuso etadahosi:
 
''Divasañcepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampahaṃ5 bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Rattiñcepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattimpahaṃ6 bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Rattindivaṃ cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattindivampahaṃ bhagavato etamatthaṃ vyākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
---------------
1. Byākaraṇāya -sīmu.
2. Ajjhattaṃ vimokkhā - machasaṃ, sīmu, [p. T. S.] Sī 1, 2. 3. Kkhayāya - sīmu.
4. Vatvā - sī 1, 2. 5. Divasampāhaṃ - machasaṃ. 6. Rattimpāhaṃ - machasaṃ.
 
[BJT Page 086] [\x 86/]
 
[PTS Page 055] [\q 55/] dve rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, dve rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Tīni rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, tīni rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Cattāri rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, cattāri rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Pañca rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, pañca rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Cha rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, cha rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Satta rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, satta rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī'ti.
 
Atha kho kaḷārakhattiyo bhikkhu uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho kaḷārakhattiyo bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca:
 
Āyasmatā bhante, sāriputtena sīhanādo nadito: ''pubbe appaṭisaṃviditaṃ maṃ āvuso, bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ āpucchi.1 Tassa me ahosi dandhāyitattaṃ. Yato ca kho me āvuso bhagavā paṭhamaṃ pañhaṃ anumodi, tassa mayhaṃ āvuso etadahosi:
''Divasañcepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Rattiñcepi2 maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattimpahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Rattindivaṃ cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattindivampahaṃ bhagavato etamatthaṃ vyākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
Dve rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, dve rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Tīni rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, tīni rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Cattāri rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, cattāri rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Pañca rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ [PTS Page 056] [\q 56/] puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, pañca rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Cha rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, cha rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Satta rattindivāni cepi maṃ bhagavā etamatthaṃ puccheyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, satta rattindivānipahaṃ bhagavato etamatthaṃ byākareyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī''ti.
 
Sā hi bhikkhu sāriputtassa dhammadhātu suppaṭividdhā.3 Yassa dhammadhātuyā suppaṭividdhattā divasañcepahaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, divasampi4 me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
-----------------
1. Apucchi machasaṃ, syā. 2. Rattiñcāpi - sī 1, 2. 3. Suppaṭividitā - sīmu. 4. Divasaṃ ce pi *ca - sīmu 5. Rattindivāni cepahaṃ sīmu, [pts]
 
[BJT Page 088] [\x 88/]
 
Rattiṃ cepahaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattimpi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Rattindivaṃ cepahaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, rattindivampi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Dve rattindivāni cepahaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, dve rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Tīṇi rattindivāni cepahaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi, tīṇi rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Cattāri rattindivāni cepahaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi. Cattāri rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Pañca rattindivāni cepahaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi. Pañca rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Cha rattindivāni cepahaṃ sāriputtaṃ etamatthaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi. Cha rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi.
 
Satta rattindivāni cepahaṃ sāriputtaṃ etamattaṃ puccheyyaṃ aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehi. Satta rattindivānipi me sāriputto etamatthaṃ byākareyya aññamaññehi padehi aññamaññehi pariyāyehī'ti.
 
1. 4. 3.
 
Ñāṇavatthusuttaṃ
 
33. Sāvatthiyaṃ-
 
Catucattāḷīsaṃ vo bhikkhave, ñāṇavatthūni desissāmi. Taṃ suṇātha. Sādhukaṃ manasikarotha. Bhāsissāmī'ti. Evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca: katamāni bhikkhave, catucattāḷīsaṃ ñāṇavatthūni?
 
[PTS Page 057] [\q 57/] jarāmaraṇe ñāṇaṃ, jarāmaraṇasamudaye ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhe ñāṇaṃ, jarāmaraṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Jātiyā ñāṇaṃ, jāti samudaye ñāṇaṃ, jātinirodhe ñāṇaṃ, jātinirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Bhave ñāṇaṃ, bhavasamudaye ñāṇaṃ, bhavanirodhe ñāṇaṃ, bhavanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Upādāne ñāṇaṃ, upādānasamudaye ñāṇaṃ, upādānanirodhe ñāṇaṃ, upādānanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Taṇhāya ñāṇaṃ, taṇhāsamudaye ñāṇaṃ, taṇhānirodhe ñāṇaṃ, taṇhānirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Vedanāya ñāṇaṃ, vedanāsamudaye ñāṇaṃ, vedanānirodhe ñāṇaṃ, vedanānirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Phasse ñāṇaṃ, phassasamudaye ñāṇaṃ, phassanirodhe ñāṇaṃ, phassanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Saḷāyatane ñāṇaṃ, saḷāyatanasamudaye ñāṇaṃ, saḷāyatananirodhe ñāṇaṃ, saḷāyatananirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Nāmarūpe ñāṇaṃ, nāmarūpasamudaye ñāṇaṃ, nāmarūpanirodhe ñāṇaṃ, nāmarūpanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Viññāṇe ñāṇaṃ, viññāṇasamudaye ñāṇaṃ, viññāṇanirodhe ñāṇaṃ, viññāṇanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ.
 
Saṅkhāresu ñāṇaṃ, saṅkhārasamudaye ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhe ñāṇaṃ, saṅkhāranirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ. Imāni vuccanti bhikkhave catucattāḷīsaṃ ñāṇavatthūni. *
 
Katamañca bhikkhave, jarāmaraṇaṃ? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko, ayaṃ vuccati jarā. Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccumaraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷebarassa nikkhepo idaṃ vuccati maraṇaṃ. Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ, idaṃ vuccati bhikkhave jarāmaraṇaṃ.
 
---------------
 
* Jarāmaraṇadīnaṃ ekādasannaṃ paccayānaṃ ekekasmiṃ cattāri cattāri katvā catucattāḷīsa ñāṇavatthūni daṭṭhabbāti.
 
[BJT Page 090] [\x 90/]
 
Jātisamudayā jarāmaraṇasamudayo, jātinirodhā jarāmaraṇanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Yato kho bhikkhave, ariyasāvako evaṃ jarāmaraṇaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇasamudayaṃ pajānāti, evaṃ [PTS Page 058] [\q 58/] jarāmaraṇanirodhaṃ pajānāti, evaṃ jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, idamassa dhamme ñāṇaṃ. So iminā dhammena diṭṭhena viditena akālikena pattena pariyogāḷhena atītānāgate nayaṃ neti1.
 
Ye kho keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇasamudayaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇanirodhaṃ abbhaññaṃsu, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññaṃsu, sabbe te evameva abbhaññaṃsu, seyyathāpahaṃ2 etarahi. Yepi hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā jarāmaraṇaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇasamudayaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇanirodhaṃ abhijānissanti, jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhijānissanti, sabbe te evameva abhijānissanti, seyyathāpahaṃ etarahi. Idamassa anvaye ñāṇaṃ.
 
Yato kho bhikkhave ariyasāvakassa imāni dve ñāṇāni parisuddhāni honti pariyodātāni dhamme ñāṇañca anvaye ñāṇañca, ayaṃ vuccati bhikkhave ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekhena ñāṇena samannāgato itipi, sekhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī'ti.
 
Katamā ca bhikkhave jāti? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti nibbatti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho, ayaṃ vuccati bhikkhave jāti. Bhavasamudayā jātisamudayo. Bhavanirodhā jātinirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jātinirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Katamo ca bhikkhave, bhavo? Tayome bhikkhave, bhavā: kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo. Ayaṃ vuccati bhikkhave, bhavo. Upādānasamudayā bhavasamudayo. Upādānanirodhā bhavanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhavanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Katamañca bhikkhave upādānaṃ? Cattārimāni bhikkhave, upādānāni: kāmūpadānaṃ diṭṭhūpadānaṃ sīlabbatūpadānaṃ attavādūpādānaṃ. Idaṃ vuccati bhikkhave upādānaṃ. Taṇhāsamudayā upādānasamudayo. Taṇhānirodhā upādānanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upādānanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Katamā ca bhikkhave taṇhā? Chayime bhikkhave, taṇhākāyā: rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā. Ayaṃ vuccati bhikkhave taṇhā. Vedanāsamudayā taṇhāsamudayo. Vedanānirodhā taṇhānirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo taṇhānirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Katamā ca bhikkhave vedanā? Chayime bhikkhave, vedanākāyā: cakkhusamphassajā vedanā, sotasamphassajā vedanā, ghāṇasamphassajā vedanā, jivhāsamphassajā vedanā, kāyasamphassajā vedanā, manosamphassajā vedanā. Ayaṃ vuccati bhikkhave vedanā. Phassasamudayā vedanāsamudayo. Phassanirodhā vedanānirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanānirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Katamo ca bhikkhave phasso? Chayime bhikkhave, phassakāyā: cakkhusamphasso, sotasamphasso, ghāṇasamphasso, jivhāsamphasso, kāyasamphasso, manosamphasso. Ayaṃ vuccati bhikkhave, phasso. Saḷāyatanasamudayā phassasamudayo. Saḷāyatananirodhā phassanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo phassanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvavācā sammākakammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Katamaṃ ca bhikkhave saḷāyatanaṃ? Cakkhāyatanaṃ sotāyatanaṃ ghāṇāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāyatanaṃ manāyatanaṃ. Idaṃ vuccati bhikkhave, saḷāyatanaṃ. Nāmarūpasamudayā saḷāyatanasamudayo. Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saḷāyatanananirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Katamaṃ ca bhikkhave nāmarūpaṃ? Vedanā saññā cetanā phasso manasikāro, idaṃ vuccati nāmaṃ. Cattāro ca mahābhūtā, catunnaṃ ca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ, idaṃ vuccati rūpaṃ. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ, idaṃ vuccati bhikkhave, nāmarūpaṃ. Viññāṇasamudayā nāmarūpasamudayo. Viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo nāmarūpanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Katamaṃ ca bhikkhave viññāṇaṃ? Chayime bhikkhave, viññāṇakāyā: cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇaṃ ghāṇaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ. Idaṃ vuccati bhikkhave, viññāṇaṃ. Saṅkhārasamudayā viññāṇasamudayo. Saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo viññāṇanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
 
Katame ca bhikkhave saṅkhārā? Tayo me bhikkhave, [PTS Page 059] [\q 59/] saṅkhārā: kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro cittasaṅkhāro, ime vuccanti bhikkhave, saṅkhārā.
 
Avijjāsamudayā saṅkhārasamudayo. Avijjānirodhā saṅkhāranirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhāranirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ: sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Yato kho bhikkhave ariyasāvako evaṃ saṅkhāre pajānāti, evaṃ saṅkhārasamudayaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhaṃ pajānāti, evaṃ saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, idamassa dhamme ñāṇaṃ. So iminā dhammena diṭṭhena viditena akālikena pattena pariyogāḷhena atītānāgate nayaṃ neti.1
 
1. Atītānāgatena yaṃ neti - machasaṃ. 2. Seyyathāpāhaṃ - machasaṃ.
 
[BJT Page 092] [\x 92/]
 
Ye kho keci atītamaddhānaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā saṅkhāre abbhaññaṃsu, saṅkhārasamudayaṃ abhaññaṃsu, saṅkhāranirodhaṃ abbhaññaṃsu, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhaññaṃsu, sabbe te evameva abbhaññaṃsu, seyyathāpahaṃ etarahi. Yepi hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā saṅkhāre abhijānissanti, saṅkhārasamudayaṃ abhijānissanti, saṅkhāranirodhaṃ abhijānissanti, saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abhijānissanti, sabbe te evameva abhijānissanti, seyyathāpahaṃ etarahi. Idamassa anvaye ñāṇaṃ.
 
Yato kho bhikkhave, ariyasāvakassa imāni dve ñāṇāni parisuddhāni honti pariyodātāni dhamme ñāṇaṃ ca anvaye ñāṇaṃ ca. Ayaṃ vuccati bhikkhave, ariyasāvako diṭṭhisampanno itipi, dassanasampanno itipi, āgato imaṃ saddhammaṃ itipi, passati imaṃ saddhammaṃ itipi, sekhena ñāṇena samannāgato itipi, sekhāya vijjāya samannāgato itipi, dhammasotaṃ samāpanno itipi, ariyo nibbedhikapañño itipi, amatadvāraṃ āhacca tiṭṭhati itipī'ti.
 
1. 4. 4.
 
Dutiyañāṇavatthu suttaṃ
 
34. Sāvatthiyaṃ-
 
Sattasattari vo bhikkhave ñāṇavatthūni desissāmi. Taṃ suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmī'ti. Evaṃ bhante'ti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca: [PTS Page 060] [\q 60/] katamāni bhikkhave satta sattari ñāṇavatthūni?
 
Jātipaccayā jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ jātipaccayā jarāmaraṇanti ñaṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ jātipaccayā jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Bhavapaccayā jātī'ti ñāṇaṃ, asati bhavā natthi jātī'ti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ bhavapaccayā jātī'ti ñāṇaṃ, asati bhavā natthi jātī'ti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ bhavapaccayā jātī'ti ñāṇaṃ, asati bhavā natthi jātī'ti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Upādānapaccayā bhavo'ti ñāṇaṃ, asati upādānā natthi bhavo'ti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ upādānapaccayā bhavo'ti ñāṇaṃ, asati upādānā natthi bhavo'ti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ upādānapaccayā bhavo'ti ñāṇaṃ, asati upādānā natthi bhavo'ti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Taṇhāpaccayā upādānanti ñāṇaṃ, asati taṇhā natthi upādānanti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ taṇhāpaccayā upādānanti ñāṇaṃ, asati taṇhā natthi upādānanti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ taṇhāpaccayā upādānanti ñāṇaṃ, asati taṇhā natthi upādānanti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Vedanāpaccayā taṇhā'ti ñāṇaṃ, asati vedanā natthi taṇhā'ti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ vedanāpaccayā taṇhā'ti ñāṇaṃ, asati vedanā natthi taṇhā'ti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ vedanāpaccayā taṇhā'ti ñāṇaṃ, asati vedanā natthi taṇhā'ti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ, tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Phassapaccayā vedanā'ti ñāṇaṃ, asati phassā natthi vedanā'ti ñāṇaṃ. Atītampi addhānaṃ phassapaccayā vedanā'ti ñāṇaṃ, asati phassā natthi vedanā'ti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ phassapaccayā vedanā'ti ñāṇaṃ, asati phassā natthi vedanā'ti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ phassapaccayā vedanā'ti ñāṇaṃ, asati phassā natthi vedanā'ti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ, tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Saḷāyatanapapaccayā phasso'ti ñāṇaṃ, asati saḷāyatanatā natthi phasso'ti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ saḷāyatanapaccayā phasso'ti ñāṇaṃ, asati saḷāyatano natthi phasso'ti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ saḷāyatanapaccayā phasso'ti ñāṇaṃ, asati saḷāyatanā natthi phasso'ti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ, tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Nāmarūpapaccayā saḷāyatananti ñāṇaṃ, asati nāmarūpā natthi saḷāyatananti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatananti ñāṇaṃ, asati nāmarūpā natthi saḷāyatananti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatananti ñāṇaṃ, asati nāmarūpā natthi saḷāyatananti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ, tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Viññāṇapaccayā nāmarūpanti ñāṇaṃ, asati viññāṇā natthi nāmarūpanti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ viññāṇapaccayā nāmarūnti ñāṇaṃ, asati viññāṇā natthi nāmarūpanti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpanti ñāṇaṃ, asati viññāṇā natthi nāmarūpanti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ, tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
Saṅkhārapaccayā viññāṇanti ñāṇaṃ, asati saṅkhārā natthi viññāṇanti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇanti ñāṇaṃ, asati saṅkhārā natthi viññāṇanti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇanti ñāṇaṃ, asati saṅkhārā natthi viññāṇanti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ, tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ.
 
[BJT Page 094] [\x 94/]
 
Avijjāpaccayā saṅkhārā'ti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārā'ti ñāṇaṃ, atītampi addhānaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā'ti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārā'ti ñāṇaṃ, anāgatampi addhānaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā'ti ñāṇaṃ, asati avijjāya natthi saṅkhārā'ti ñāṇaṃ, yampissa taṃ dhammaṭṭhiti ñāṇaṃ tampi khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ. Imāni vuccanti bhikkhave sattasattari ñāṇavatthūnī'ti. *
 
1. 4. 5.
 
Avijjādipaccaya desanā suttaṃ
 
35. Sāvatthiyaṃ-
 
Avijjāpaccayā bhikkhave, saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ. Saḷāyatanapaccayā phasso. Phassapaccayā vedanā. Vedanāpaccayā taṇhā. Taṇhāpaccayā upādānaṃ. Upādānapaccayā bhavo. Bhavapaccayā jāti. Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, sokaparidevadukkhadomanassūpāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī'ti.
 
Evaṃ vutte aññataro bhikkhu, bhagavantaṃ etadavoca. Katamaṃ nu kho bhante, jarāmaraṇaṃ? Kassa ca panidaṃ jarāmaraṇanti? No kallo pañhoti bhagavā avoca. ''Katamaṃ jarāmaraṇaṃ? [PTS Page 061] [\q 61/] kassa ca panidaṃ jarāmaraṇanti?'' Iti vā bhikkhu yo vadeyya, ''aññaṃ jarāmaraṇaṃ aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇanti'' iti vā bhikkhu yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ. Byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti jātipaccayā jarāmaraṇanti.
 
Katamā nu kho bhante, jāti? Kassa ca panāyaṃ jātī'ti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca ''katamā jāti? Kassa ca panāyaṃ jātī'ti?'' Iti vā bhikkhu yo vadeyya, ''aññā jāti, aññassa ca panāyaṃ jātī'ti'' iti vā bhikkhu yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti bhavapaccayā jātī'ti.
 
----------------
* Jātipaccayādīnaṃ ekādasannaṃ paccayānaṃ ekekasmiṃ satta satta katvā sattasattari ñāṇavatthūni daṭṭhabbāni.
 
[BJT Page 096] [\x 96/]
 
Katamo nu kho bhante, bhavo? Kassa ca panāyaṃ bhavo'ti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. Ḥkatamo bhavo, kassa ca panāyaṃ bhavo'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ''aññassa bhavo'' añño panāyaṃ bhavo'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekattaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. Upādānapaccayā bhavo'ti.
 
Katamaṃ nu kho bhante upādānaṃ? Kassa ca panidaṃ upādānanti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. ''Katamaṃ upādānaṃ, kassa ca panidaṃ upādānanti. '' Iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ''aññassa upādānaṃ'' aññaṃ panidaṃ upādānanti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. Taṇhāpaccayā upādānanti.
 
Katame nu kho bhante, taṇhā? Kassa ca panime taṇhā'ti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. ''Katame taṇhā, kassa ca panime taṇhā'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, aññassa taṇhā'' aññe panime taṇhā'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. Vedanāpaccayā taṇhā'ti.
 
Katame nu kho bhante, vedanā? Kassa ca panime vedanā'ti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. ''Katame vedanā, kassa ca panime vedanā'ti'' iti vā bhikkhu, so vadeyya, ''aññassa vedanā'' aññe panime vedanā'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anugamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. Phassapaccayā vedanā'ti.
 
Katamo nu kho bhante, phasso? Kassa ca panāyaṃ phasso'ti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. ''Katamo phasso, kassa ca panāyaṃ phasso'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ''aññassa phasso'' añño panāyaṃ phasso'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti''vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. Saḷāyatanapaccayā phasso'ti.
 
Katamaṃ nu kho bhante, saḷāyatanaṃ? Kassa ca panidaṃ saḷāyatananti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. ''Katamaṃ saḷāyatanaṃ, kassa ca panidaṃ saḷāyatananti'' iti vā bhikkhu yo vadeyya, ''aññassa saḷāyatanaṃ'' aññaṃ panidaṃ saḷāyatananti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. Nāmarūpapaccayā saḷāyatananti.
 
Katamaṃ nu kho bhante, nāmarūpaṃ? Kassa ca panidaṃ nāmarūpanti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. ''Katamaṃ nāmarūpaṃ, kassa ca panidaṃ nāmarūpanti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ''aññassa nāmarūpaṃ'' aññaṃ panidaṃ nāmarūpanti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. [PTS Page 062] [\q 62/] viññāṇapaccayā nāmarūpanti.
 
Katamaṃ nu kho bhante, viññāṇaṃ? Kassa ca panidaṃ viññāṇanti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. ''Katamaṃ viññāṇaṃ, kassa ca panidaṃ viññāṇanti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ''aññassa viññāṇaṃ'' aññaṃ panidaṃ viññāṇanti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. Saṅkhārapaccayā viññāṇanti.
 
Katame nu kho bhante, saṅkhārā? Kassa ca panime saṅkhārā'ti? No kallo pañho'ti bhagavā avoca. ''Katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ''aññe saṅkhārā, aññassa panime saṅkhārā'ti'' iti vā bhikkhu, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
''Taṃ jīvaṃ, taṃ sarīranti'' vā bhikkhu diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ, aññaṃ sarīranti'' vā bhikkhu, diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti. Avijjāpaccayā saṅkhārā'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhu, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni1 visevitāni vipphanditāni kānici kānici ''katamañca jarāmaraṇaṃ? Kassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ? Iti vā, aññaṃ jarāmaraṇaṃ, aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāti.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici ''katamā jāti? Kassa ca panāyaṃ jāti? Iti vā, aññā jāti aññassa ca panāyaṃ jāti iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnanamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
 
----------------
1. Sūkāyitāni - sī. Mu.
 
[BJT Page 098] [\x 98/]
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yāni'ssa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamo bhavo, kassa ca panāyaṃ bhavo iti vā, añño bhavo aññassa ca panāyaṃ bhavo iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbāni'ssa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yāni'ssa tāni''taṃkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ upādānaṃ, kassa ca panidaṃ upādānaṃ? Iti vā, aññaṃ upādānaṃ, aññassa ca panidaṃ upādānaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāti.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, katamā taṇhā, kassa ca panāyaṃ taṇhā? Iti vā, aññā taṇhā aññassa ca panāyaṃ taṇhā iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, '' [PTS Page 063] [\q 63/] katamā vedanā, kassa ca panāyaṃ vedanā? Iti vā, aññā vedanā aññassa ca panāyaṃ vedanā iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbāni'ssa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yāni'ssa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamo phasso, kassa ca panāyaṃ phasso iti vā, añño phasso aññassa ca panāyaṃ phasso iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbāni'ssa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yāni'ssa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ saḷāyatanaṃ, kassa ca panidaṃ saḷāyatanaṃ iti vā, aññaṃ saḷāyatanaṃ aññassa ca panidaṃ saḷāyatanaṃ iti vā, taṃ jīva ṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbāni'ssa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yāni'ssa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ nāmarūpaṃ, kassa ca panidaṃ nāmarūpaṃ iti vā, aññaṃ nāmarūpaṃ aññassa ca panidaṃ nāmarūpaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yāni'ssa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ viññāṇaṃ, kassa ca panidaṃ viññāṇaṃ iti vā, aññaṃ viññāṇaṃ aññassa ca panidaṃ viññāṇaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbāni'ssa tāni pahīnāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni.
 
Avijjāyatveva bhikkhu asesavirāganirodhā yāni'ssa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā iti vā, aññe saṅkhārā, aññassa ca panime saṅkhārā iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
1. 4. 6.
 
Dutiyaavijjāpaccayasuttaṃ
 
36. Sāvatthiyaṃ-
 
Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi bhikkhavo'ti. Bhadante'ti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:
 
Avijjāpaccayā bhikkhave saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso. Phassapaccayā vedanā. Vedanāpaccayā taṇhā. Taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo. Bhavapaccayā jāti. Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
 
Katamaṃ jarāmaraṇaṃ, kassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, aññaṃ jarāmaraṇaṃ aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: jātipaccayā jarāmaraṇanti.
 
Katamā jāti? Kassa ca panāyaṃ jāti iti vā bhikkhave, yo vadeyya, aññā jāti aññassa ca panāyaṃ jāti iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: bhavapaccayā jātī'ti.
Katamo bhavo? Kassa ca panāyaṃ bhavo iti vā bhikkhave, yo vadeyya, añño bhavo aññassa ca panāyaṃ bhavo iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ. Byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: upādānapaccayā bhavo'ti.
 
Katamaṃ upādānaṃ? Kassa ca panidaṃ upādānaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, aññaṃ upādānaṃ aññassa panidaṃ upādānaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: taṇhāpaccayā upādānanti.
 
Katamā taṇhā, kassa ca panāyaṃ taṇhā iti vā bhikkhave, yo vadeyya, aññā taṇhā aññassa ca panāyaṃ taṇhā iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ. Byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: vedanāpaccayā taṇhā'ti.
 
Katamā vedanā, kassa ca panāyaṃ vedanā iti vā bhikkhave, yo vadeyya, aññā vedanā aññassa ca panāyaṃ vedanā iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ. Byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: phassapaccayā vedanā'ti.
 
Katamo phasso, kassa ca panāyaṃ phasso iti vā bhikkhave, yo vadeyya, añño phasso aññassa ca panāyaṃ phasso iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: saḷāyatanapaccayā phasso'ti.
 
[PTS Page 064] [\q 64/] katamaṃ saḷāyatanaṃ, kassa ca panidaṃ saḷāyatanaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, aññaṃ saḷāyatanaṃ aññassa ca panidaṃ saḷāyatanaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ. Byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: nāmarūpapaccayā saḷāyatananti.
 
Katamaṃ nāmarūpaṃ, kassa ca panidaṃ nāmarūpaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, aññaṃ nāmarūpaṃ aññassa ca panidaṃ nāmarūpaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ. Byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: viññāṇapapaccayā nāmarūpanti.
 
Katamaṃ viññāṇaṃ, kassa ca panidaṃ viññāṇaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, aññaṃ viññāṇaṃ aññassa ca panidaṃ viññāṇaṃ iti vā bhikkhave, yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ. Byañjanameva nānaṃ.
 
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: saṅkhārapaccayā viññāṇanti.
 
Katame saṅkhārā, kassa ca panime saṅkhārā iti vā bhikkhave yo vadeyya, aññe saṅkhārā, aññassa ca panime saṅkhārā iti vā bhikkhave yo vadeyya, aññe saṅkhārā, aññassa ca panime saṅkhārā iti vā bhikkhave yo vadeyya, ubhayametaṃ ekatthaṃ. Byañjanameva nānaṃ.
 
[BJT Page 100] [\x 100/]
 
''Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ'' iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. ''Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ'' iti vā bhikkhave diṭṭhiyā sati brahmacariyavāso na hoti. Ete te bhikkhave ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti: avijjāpaccayā saṅkhārā. Saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ. Viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ. Saḷāyatanapaccayā phasso. Phassapaccayā vedanā. Vedanāpaccayā taṇhā. Taṇhāpaccayā upādānaṃ. Upādānapaccayā bhavo. Bhavapaccayā jāti. Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ jarāmaraṇaṃ? Kassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ? Iti vā, aññaṃ jarāmaraṇaṃ aññassa ca panidaṃ jarāmaraṇaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni1 āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamā jāti? Kassa ca panāyaṃ jāti? Iti vā, aññā jāti aññassa ca panāyaṃ jāti iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamo bhavo? Kassa ca panāyaṃ bhavo? Iti vā, añño bhavo aññassa ca panāyaṃ bhavo iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ upādānaṃ? Kassa ca panidaṃ upādānaṃ? Iti vā, aññaṃ upādānaṃ aññassa ca panāyaṃ upādānaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamā taṇhā? Kassa ca panāyaṃ taṇhā? Iti vā, aññā taṇhā aññassa ca panāyaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇānā bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamā vedanā? Kassa ca panāyaṃ vedanā? Iti vā, aññā vedanā aññassa ca panāyaṃ vedanā iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamo phasso? Kassa ca panāyaṃ phasso? Iti vā, añño phasso aññassa ca panāyaṃ phasso itivā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ saḷāyatanaṃ? Kassa ca panidaṃ saḷāyatanaṃ? Iti vā, aññaṃ saḷāyatanaṃ aññassa ca panidaṃ saḷāyatanaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ nāmarūpaṃ? Kassa ca panidaṃ nāmarūpaṃ? Iti vā, aññaṃ nāmarūpaṃ aññassa ca panidaṃ nāmarūpaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirāganirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katamaṃ viññāṇaṃ? Kassa ca panidaṃ viññāṇaṃ? Iti vā, aññaṃ viññāṇaṃ aññassa ca panidaṃ viññāṇaṃ iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
Avijjāyatveva bhikkhave, asesavirātanirodhā yānissa tāni visūkāyitāni visevitāni vipphanditāni kānici kānici, ''katame saṅkhārā?, Kassa ca panime saṅkhārā? Iti vā, aññe saṅkhārā, aññassa ca panime saṅkhārā iti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ iti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ iti vā'' sabbānissa tāni pahīṇāni bhavanti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammānī'ti.
 
1. 4. 7
 
Natumhasuttaṃ
 
37. Sāvatthiyaṃ-
 
Nāyaṃ bhikkhave, kāyo tumhākaṃ. Nāpi2 aññesaṃ. [PTS Page 65] [\q 65/] purāṇamidaṃ bhikkhave kammaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ vedayitaṃ3 daṭṭhabbaṃ.
 
Tatra kho bhikkhave sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaññeva sādhukaṃ yoniso manasikaroti: ''iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati, imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassanirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ. Viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ. Saḷāyatanapaccayā phasso. Phassapaccayā vedanā. Vedanāpaccayā taṇhā. Taṇhāpaccayā upādānaṃ. Upādānapaccayā bhavo. Bhavapaccayā jāti. Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Avijjāyatveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho. Saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho. Viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho. Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho. Saḷāyatananirodhā phassanirodho. Phassanirodhā vedanānirodho. Vedanānirodhā taṇhānirodho. Taṇhānirodhā upādānanirodho. Upādānanirodhā bhavanirodho. Bhavanirodhā jātinirodho. Jātinirodhā jarāmaraṇaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī'ti.
 
-----------------
1. Anabhāvaṃ katāni - machasaṃ, syā - sīmū.
2. Napi - machasaṃ, [pts. 3.] Vedanīyaṃ - machasaṃ, syā, [pts.]
 
[BJT Page 102] [\x 102/]
 
1. 4. 8.
 
Cetanāsuttaṃ
 
38. Sāvatthiyaṃ-
 
Yañca bhikkhave, ceteti yañca pakappeti, yañca anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā. Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti. Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti. Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jāti jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
 
No ce bhikkhave, ceteti, no ce1 pakappeti, atha ce anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā. Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti. Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti. Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
 
Yato ca kho bhikkhave, no ceva ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa [PTS Page 066] [\q 66/] ṭhitiyā. Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Tadappatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti na hoti. Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā asati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparideva dukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī'ti.
 
1. 4. 9.
 
Dutiya cetanā suttaṃ
 
39. Sāvatthiyaṃ-
 
Yañca bhikkhave, ceteti, yañca pakappeti, yañca anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā. Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti. Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nāmarūpassa avakkanti hoti. Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
 
No ce bhikkhave, ceteti, no ce pakappeti, atha ce anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā. Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti. Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nāmarūpassa avakkanti hoti. Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ. Saḷāyatanapaccayā phasso. Phassapaccayā vedanā. Vedanāpaccayā taṇhā. Taṇhāpaccayā upādānaṃ. Upādānapaccayā bhavo. Bhavapaccayā jāti. Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
 
---------------
1. No ca - sī. Mu - syā.
 
[BJT Page 104] [\x 104/]
 
Yato ca kho bhikkhave, no ceva ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā. Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Tadappatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe nāmarūpassa avakkanti na hoti. Nāmarūpanirodhā saḷāyatana nirodho. Saḷāyatananirodhā phassanirodho. Phassanirodhā vedanānirodho. Vedanānirodhā taṇhānirodho. Taṇhānirodhā upādānanirodho. Upādānanirodhā bhavanirodho. Bhavanirodhā jātinirodho. Jātinirodhā jarāmaraṇaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī'ti.
 
1. 4. 10
 
Tatiyacetanāsuttaṃ
 
40. Sāvatthiyaṃ-
 
[PTS Page 67] [\q 67/] yañca bhikkhave, ceteti, yañca pakappeti, yañca anuseti, ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā. Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti. Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nati hoti. Natiyā sati āgatigati hoti. Āgatigatiyā sati cutūpapāto hoti. Cutūpapāte sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
 
No ce bhikkhave, ceteti, no ce pakappeti, atha ce anuseti ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā. Ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti. Tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nati hoti. Natiyā sati āgatigati hoti. Āgatigatiyā sati cutūpapāto hoti. Cutūpapāte sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
 
Yato ca kho bhikkhave, no ceva ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti, ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā. Ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Tadappatiṭṭhite viññāṇe virūḷhe nati na hoti. Natiyā asati āgatigati na hoti. Āgatigatiyā asati cutūpapāto na hoti. Cutūpapāte asati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī'ti.
 
Kaḷārakhattiyavaggo catuttho
 
Tatruddānaṃ:
Bhūtamidaṃ kaḷārañca duve ca ñāṇavatthuni,
Avijjāpaccayā ca dve natumha cetanā tayoti.
 
[BJT Page 106] [\x 106/]